W poniedziałek 27 stycznia 2020 r. Komitet Dialogu Społecznego KIG zorganizował warsztaty poświęcone relacji prawa pracy i psychologii. W spotkaniu na temat Therapeutic Jurisprudence, prowadzonym przez Karolinę Czapską-Małecką udział wzięli przedstawiciele administracji publicznej, biznesu i organizacji pozarządowych.
Therapeutic Jurisprudence to dyscyplina łącząca psychologię i prawo. Jej przedstawiciele odwołują się do ustaleń nauk społecznych domagając się, aby w procesie stanowienia i stosowania prawa brane były pod uwagę emocjonalne i godnościowe aspekty ludzkiej natury. Celem jest utrzymanie dobrostanu psychicznego osób zaangażowanych w spór prawny. W Polsce zwolennicy Therapeutic Jurisprudence zwracają uwagę, że godność ludzka jest koncepcją prawną i należy do porządku prawnego. Została zapisana w Konstytucji jako źródło „wolności i praw człowieka i obywatela”, z czego wynika, że musi być chroniona przez władze publiczne.
Karolina Czapska-Małecka podczas warsztatów „Odnajdując psychologiczne aspekty godności pracowniczej w prawie pracy – analiza z perspektywy Therapeutic Jurisprudence” podkreślała:
„Prawo pracy wymaga poszerzenia o perspektywę psychologiczną, ponieważ nie można go sprowadzić jedynie do kwestii proceduralnych. Prawo pracy reguluje relacje pomiędzy pracownikami a pracodawcą, dalece wykraczając poza formalne aspekty zatrudnienia. W rzeczywistości dotyka ono delikatnej materii relacji międzyludzkich, które opierają się na wzajemnym szacunku i akceptacji odmienności”.
Konrad Ciesiołkiewicz, przewodniczący KDS KIG dodał, że „w prawie pracy brakuje zapisów, dotyczących zjawisk i działań pozytywnych z zakresu dobrostanu zespołów i pracowników, które mogłyby stanowić przykłady dobrych praktyk. Przepisy prawa i uwaga opinii publicznej koncentrują się na selektywnie dobieranych patologiach. Tymczasem środowisko pracy należy postrzegać przede wszystkim jako system. Jeśli coś w nim jest zepsutego, na przykład model przywództwa, kultura pracy czy istnienie irracjonalnych celów, to choruje cała organizacja. Potrzebne jest podejmowanie działań mających na celu dobrostan ludzi. Do tego niezbędne jest jednak istnienie po stronie państwa i jego instytucji pewnej filozofii pracy opartej na wartościach”.
Podczas warsztatów zostały poruszone kluczowe elementy idei Therapeutic Jurisprudence, takie jak mobbing, wypalenie zawodowe, dyskryminacja, molestowanie seksualne, mediacja. Mimo, że w ciągu ostatnich kilku lat wprowadzono szereg zmian legislacyjnych mających na celu lepszą ochronę pracowników, to wciąż dochodzi do naruszeń godności pracowniczej. Mediacje stanowią praktykę najpełniej realizującą idee terapeutycznej jurysprudencji. Inaczej niż rozstrzygnięcie sądowe, mające jednostronny charakter, mediacja polega na polubownym załatwieniu sprawy. Oznacza to, że jej celem jest przywrócenia dobrostanu psychospołecznego obu skonfliktowanych stron (np. poprzez wzajemne wysłuchanie racji).
Spotkanie prowadzone przez Karolinę Czapską-Małecką miało charakter warsztatów, więc uczestnicy dyskutowali i rozwiązywali część zagadnień w grupach, po czym wyniki pracy były wspólnie omawiane. Jednym z zadań było scharakteryzowanie „organizacji zdrowej psychologicznie”. Uczestnicy spotkania wspólnie stworzyli profil takiej organizacji, na który składają się przejrzyste zasady (np. przyznawania premii), sprawdzone procesy (np. naprawcze), znane i skuteczne procedury (np. antymobbingowe), wcielane w życie dobre praktyki (np. polityka otwartych drzwi, przekazywanie informacji zwrotnej), jak również troska o utrzymywanie dobrych relacji w zespole, empatyczne i doceniające podejście do współpracowników.
Największe emocje wzbudziła dyskusja nt. nadużyć, przede wszystkim zaś „obiektywna koncepcja mobbingu”, która wg Sądu Najwyższego „pozwoli wyeliminować przypadki wynikające z nadmiernej wrażliwości pracownika bądź braku takiej wrażliwości” (SN III PK 2/09, 7.05.2009). Uczestnicy warsztatów zgodnie stwierdzili, że sądy powinny brać pod uwagę czynniki subiektywne, a także starać się lepiej zrozumieć mechanizmy psychologiczne, rządzące ludzkimi działaniami, aby móc skutecznie odróżnić np. syndrom wyuczonej bezradności od działań pozorowanych.
Duże zainteresowanie wzbudził również temat wypalenia zawodowego, które dotyka pracowników ze wszystkich grup zawodowych. Stanowi ono poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka, organizacji, a także całej gospodarki. Nurt terapeutycznej jurysprudencji nakazuje poszukiwać takich rozwiązań legislacyjnych, które będą mogły na poziomie strukturalnym „amortyzować” psychiczne, społeczne i ekonomiczne skutki wypalenia. Warto zauważyć, że w minionym roku WHO sklasyfikowało wypalenie zawodowe jako syndrom zawodowy, negatywnie wpływający na zdrowie pracownika.
Karolina Czapska-Małecka jest doktorantką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W pracy naukowej zajmuje się analizą dyskursu w indywidualnym i zbiorowym prawie pracy. Prowadzi własną działalność szkoleniową i doradczą z zakresu prawa i psychologii pracy. Współpracuje z Suffolk University Law School w Bostonie. W USA studiowała pod kierunkiem Davida Yamady, jednego z promotorów nurtu Therapeutic Jurisprudence, który przyczynił się do wprowadzenia w Ameryce przepisów przeciwdziałających mobbingowi.
Podsumowanie warsztatów na temat Therapeutic Jurisprudence
Fotogaleria z wydarzenia:
