Rozwój instytucji dialogu społecznego od dwudziestolecia międzywojennego przez Solidarność, Komisję Trójstronną, po Radę Dialogu Społecznego był tematem spotkania KDS KIG z prof. Jackiem Męciną. Ekspert wskazał również scenariusze rozwoju sytuacji na rynku pracy, związane z pandemią Covid-19.
19 majaw Komitecie Dialogu Społecznego KIG odbyło się spotkanie online z prof. Jackiem Męciną pt. „Dialog społeczny – instytucjonalizacja a efektywność w przeszłości i współczesne wyzwania COVID 19”. Gość KDS KIG zagadnieniami z zakresu prawa i rynku pracy oraz dialogu społecznego zajmuje się naukowo, ale przede wszystkim zna praktyczną stronę ich działania jako członek rządu w latach 2005 i 2012-2015 oraz członek prezydium Rady Dialogu Społecznego (RDS). „Profesor Męcina w temacie dialogu społecznego sam jest instytucją”, powiedział Konrad Ciesiołkiewicz, przewodniczący KDS KIG, otwierając spotkanie.
Prof. Męcina rozpoczynając wykład na temat rozwoju instytucji dialogu społecznego zwrócił uwagę, że jego początki są związane ze społeczną nauką Kościoła katolickiego, a także z korporacjonizmem, czyli doktryną uznającą wspólnotę celów różnych grup wewnątrz państwa. Po pierwszej wojnie światowej rozwój instytucji dialogu społecznego (powołanie Międzynarodowej Organizacja Pracy) wynikał m.in. ze strachu przed rewolucją społeczną i był związany z kwestią robotniczą. Z kolei okres po II wojnie światowej to „złoty okres dialogu społecznego w Europie. Mechanizmy dialogu zwieńczyły wówczas ideę państwa opiekuńczego” – uważa prof. Męcina.
Gdy Europa zmagała się z kryzysem lat. 80. i 90., a w wielu krajach podpisywano duże pakty społeczne, w Polsce rodziła się Solidarność. Według prof. Męciny ten „wielki ruch społeczny, który wywalczył dla Polski niepodległość, w latach 90. nie umiał lub nie mógł zadbać, aby bolesne reformy zawierały elementy konsultacji społecznych”.
W 1993 r. podpisano „Pakt o przedsiębiorstwie państwowym”. Była w nim mowa o powołaniu Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospodarczych, która zaczęła działać rok później a jedną z głównych ról odgrywał w niej Andrzej Bączkowski, wiceminister pracy w latach 1991-1996. „Żywe debaty w Komisji Trójstronnej budowały kapitał społeczny oraz dojrzałość i zdolność do negocjacji pomiędzy jej uczestnikami – uważa prof. Męcina. – Jednak pod koniec lat 90. w Komisji wyraźnie ujawniły się różnice polityczne. Poza tym jej słabością był początkowy brak reprezentacji pracodawców prywatnych”.
Następczynią Komisji Trójstronnej została w 2015 r. Rada Dialogu Społecznego. Według eksperta posiada ona ważne kompetencje, takie jak konsultowanie ustaw, zapytania do Sądu Najwyższego i ministerstw, inicjatywę quasi-ustawodawczą. Jednak nie dysponuje kapitałem społecznym, który udało się wypracować Komisji Trójstronnej, dzięki zaangażowaniu wszystkich partnerów.
Prof. Męcina na koniec spotkania zarysował również scenariusz rozwoju sytuacji na rynku pracy. Przy założeniu stopniowego odmrażania gospodarki i braku ponownego lock-downu jesienią, na koniec trzeciego kwartału 2020 r. będzie potrzebny dobrze skonstruowany instrument ochrony miejsc pracy. Powinien być przeznaczony dla firm, które pracują na zmniejszonych obrotach oraz dla tych, które nie pracują, ale ze względu na swój potencjał muszą zostać uratowane przed upadkiem (np. PLL LOT). Natomiast jeśli jesienią nastąpi ponowne zamrożenie gospodarki, wówczas będą bardzo potrzebne także kompetencje z zakresu dialogu społecznego, ponieważ „nie tylko będziemy ratować gospodarkę, ale będziemy ratować ludzi przed drastycznym wzrostem biedy” – podkreślał prof. Męcina.
Spotkania w KDS KIG zawsze mają charakter dialogu gościa z słuchaczami. Nie zmienia tego wirtualny charakter wydarzeń. Tak było i tym razem. Temat, który wzbudził dyskusję to udział organizacji pozarządowych w dialogu społecznym, a właściwie jego brak. Prof. Męcina tłumaczył, że wynika to m.in. z lęku związków zawodowych, które obawiają się konkurencji ze strony trzeciego sektora.
Podsumowując spotkanie prof. Męcina podkreślał, że instytucje dialogu społecznego należy traktować jako mechanizm regulacyjny i bezpiecznik w kraju demokratycznym. Ekspert dodał również, że „Dialog społeczny pozwala budować demokrację uczestniczącą. Jest warunkiem, aby zredukować poziom populizmu i poprawić jakość przywództwa politycznego”.
prof. UW dr hab. Jacek Męcina – prawnik i polityk społeczny, szef Katedry Polityki Społecznej na Uniwersytecie Warszawskim, członek prezydium Rady Dialogu Społecznego (RDS), autor ustawy o RDS, dwukrotny wiceminister pracy, znawca problematyki stosunków pracy i dialogu społecznego. Autor ponad stu książek, artykułów i opracowań z zakresu prawa pracy, stosunków pracy, dialogu społecznego oraz polityki zatrudnienia i rynku pracy.